Τα έθιμα της Ικαρίας

                                                                                                                           Του Γιώργου Βατούγιου
 Η Ικαρία είναι ένας τόπος πλούσιος σε έθιμα που παραμένουν ζωντανά ακόμα και σήμερα. Σε αυτή την ενότητα 

θα προσπαθήσουμε να σας ξεναγήσουμε σε μερικά από αυτά.       Το πιο χαρακτηριστικό έθιμο είναι τα πανηγύρια του νησιού. Ξεκίνησαν σαν μέρες εορτασμού του πολιούχου αγίου κάθε χωριού, έχοντας δηλαδή θρησκευτικό χαρκτήρα, όμως σταδιακά εξελίχθηκαν περισσότερο σε πολιτιστηκές εκδηλώσεις, με στόχο τη συλλογή χρημάτων για την ενύσχιση κάθε χωριού.

   Φυσικά πανηγύρι σημαίνει γλέντι, και λίγα γλέντια συγκρίνονται με ένα πανηγύρι στην Ικαρία. Ένα από αυτά είναι οι παραδοσικοί Γάμοι που γίνονται στο νησί. Σε αντίθεση με τον τρόπο που διεξάγονταιοι γάμοι στα αστικά κέντρα, οι περισσότεροι γάμοι στην Ικαρία είναι ανοιχτοί σε όλους. Το γλέντι αντί να γίνεται σε κάποιο κέντρο, γίνεται συνήθως στην ύπαιθρο ή σε κάποια αίθουσα εκδηλώσεων των χωριών, όπου δηλαδή γίνονται και τα πανηγύρια.

   Επίσης υπάρχουν κάποια έθιμα που σχετίζονται με τις μεγάλες Χριστιανικές γιορτές, όπως τα Χριστούγεννα και το Πάσχα.

   Τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά κα?ι τα Φώτα, όπως και στα περισσότερα  μέρη της Ελλάδας, τα μικρά παιδιά λένε τα κάλαντα. Όμως αυτό που δεν έχουν τα άλλα χωρια είναι το έθιμο του Άγιου Βασίλη. Αυτό το έθιμο γίνεται τη Πρωτοχρονιά όπου μαζεύονται παρέες σε κάθε χωριό (σηνήθως οι άντρες του χωριού) που λένε τα κάλαντα από σπίτι σε σπίτι, χωρί όμως  να παραμένουν μόνο σε αυτά. Σε κάθε σπίτι γίνεται ουσιστικά μία μικρή γιορτή, όπου οι οικοδεσπότες (συνήθως οι γυναίκες) κερνάνε τους επισκέπτες διάφορους μεζέδες, αλλά πάνω από όλα σπιτικό κρασί. Η παρέα συνήθως κάθεται αρκετή ώρα σε κάθε σπίτι τραγουδώντας, πίνοντας και διασκεδάζοντας. Τα κάλαντα που ακούγονται είναι παραδοσιακά του νησιού.

   Τα Χριστούγεννα έχουμε και κάποια έθιμα του Πάσχα. Το σημαντικότερο είναι ο Σωρός στα χωριά του Αγίου Κηρύκου, ή ο Αφανός, παραλλαγή που υπάρχει στο Καραβόσταμο. Σε αυτά τα έθιμα κάθε χωριό φτιάχνει έναν σωρό από ξύλα, στον οποίο βάζει φωτιά την ώρα της ανάστασης. Υπάρχει ένας ανταγονισμός μεταξύ των χωριών σχετικά με το ποιο θα βάλει τη μεγαλύτερη φωτιά. Έτσι τις προηγούμενες μέρες, εκτός από μάζεμα του σωρού, υπάρχει και το φύλαγμα, αφού οι κάτοικοι του ενός χωριού προσπαθούν να κάψουν το σωρό του άλλου. Αντίστοιχα στο Καραβόσταμο, το χωριό χωρίζεται σε πάνω και κάτω μεριά, και ο ανταγωνισμός για τον μεγαλύτερο αφανό υπάρχει μέσα στο ίδιο χωριό.

   Στα χωριά Χριστός και Γλαρέδο του Αγίου Κηρύκου, υπάρχουν τα αντίλαμπρα και το κάψιμο του Ιούδα.Οι κάτοικοι των χωριών φτιάχνουν ένα ομοίωμα του Ιούδα, το οποίο καίνε στην εκκλησία του ενός από τα δύο χωριά (εναλλάξ κάθε χρονιά), ενώ ακολουθεί ένας ΄΄πόλεμος΄΄           από κροτίδες.

   Επίσης είναι πολύ συνηθισμένο σε όλη την Ικαρία να πετάνε δυναμίτες τις ημέρες του Πάσχα.Όπως μπορείται να δείτε, τα περισσότερα έθιμα έχουν βασιστεί σε θρηκσευτηκές εορτές, που όμως οι κάτοικοι του νησιού τα φέραν στα μέτρα τους, βασισμένοι στις δική τους ιδιαίτερη νοοτροπία. Στα χωρία του Κάβο Πάπα άλλο ένα έθιμο που εξακολουθεί να διατηρεί τον ζωντανό του χαρακτήρα είναι τα χοιροσφάγια. Πριν τα Χριστούγεννα, κάθε νοικοκύρης που είχε χοίρο καλεί τους φίλους και γείτονες και γεύεται μαζί τους τούς πρώτους μεζέδες με τη συνοδεία ντόπιου κρασιού και πολλές φορές μετά μουσικής. Έτσι, δεν είναι λίγες οι φορές που τα χοιροσφάγια μετατρέπονται σε μικρά πανηγυράκια.

   Το Πάσχα στη δεύτερη Ανάσταση, στο Αμάλου γίνεται το λεγόμενο μνημόσυνο.Όλοι οι κάτοικοι δίνουν κρέας ανάλογα με τις δυνατότητες τους κι αφού το βράσουν το μοιράζονται μαζί με το κρασί τους σε ένα κοινό συσσίτιο που θυμίζει τις παλιές αγάπες των πρώτων Χριστιανών.

   Ενώ παλιότερα μετά το κούρεμα των προβάτων συνήθιζαν να κάνουν νε το μαλλί τους καμπάδες, σχοινιά και μάλλινα ρούχα, σήμερα αυτό που έχει επιβιώσει είναι τα λεγόμενα φυλάκια που είναι σακίδια από τομάρι ζώου, που δεν κόβεται και έτσι κρατά το σχήμα του σάκου.